​​Stille getuigen #4: Het weigeren van een dienstbevel (versie juni 2024)

Luisterdoc

Joop de Hoog (1928-1980) weigerde in 1947 tijdens de koloniale oorlog in Indonesië een dorp plat te branden. Dat was een vergeldingsmaatregel zonder enig strategisch nut, vond hij. Voor het weigeren van dat dienstbevel veroordeelde de krijgsraad hem een jaar later tot 1,5 jaar celstraf. In mei 2024 heeft demissionair minister van Defensie Kajsa Ollongren na 76 jaar zijn eer hersteld. Dit is het verhaal van Joop de Hoog, een militair die op 19-jarige leeftijd tegen de stroom in roeit. Het vermoorden van burgers acht hij niet toelaatbaar. Ook twee kompanen dachten er zo over en ondergingen eenzelfde lot. Een dergelijke rehabilitatie heeft niet eerder in Nederland plaatsgevonden. Dit is een geactualiseerde versie van deel 4 van Stille getuigen, een serie van Peter de Ruiter. Pas vele jaren na zijn dood hoort Nicoline de Hoog dat haar vader tijdens de koloniale oorlog in Indonesië 1,5 jaar in de cel heeft gezeten. Hij was als marinier, met twee kameraden, veroordeeld voor het weigeren van een dienstbevel. Het drietal ontging het strategisch nut van het platbranden van een dorp. Ze waren bang dat hierbij onschuldige burgers zouden omkomen. Nicoline's vader heeft de affaire altijd verzwegen. Als haar het verhaal wordt verteld, vallen voor haar de puzzelstukjes op hun plaats. Onderzoeker en activist Max van der Werff reist in 2011 naar het bewuste Indonesische dorp. Hij is benieuwd naar de omstandigheden waarin een en ander heeft plaatsgevonden. Hij spreekt twee getuigen die het dorp hebben zien afbranden. Een van hen maakte deel uit van het verzet, is gearresteerd en gemarteld door de Nederlanders. Medio juni 2023 vindt in de Tweede Kamer een debat plaats over het diepgravende onderzoeksrapport 'Over de grens' van NIOD, NIMH en KITLV dat in opdracht van de Nederlandse staat is opgesteld. Het moet het definitieve antwoord geven op de vraag wat zich in de koloniale oorlog heeft afgespeeld. De kwestie van de drie mariniers komt ook ter sprake. Na kamervragen van Sjoerd Sjoerdsma van D66 zegt defensieminister Ollongren rehabilitatie toe van de drie mariniers. Het eerherstel laat nog een klein jaar op zich wachten. Op basis van een verificatieonderzoek van het NIMH is het 13 mei 2024 zover: Nicoline de Hoog ontvangt uit handen van de minister een schriftelijke verklaring over het eerherstel van haar vader. Op die bijeenkomt in Den Haag is ook Frank van Sprang aanwezig, de Inspecteur-Generaal van de Krijgsmacht. Hij is niet alleen formeel, maar ook persoonlijk bij de kwestie betrokken. Ook zijn vader heeft in Nederlands-Indië gediend en heeft daar ook wel eens een opdracht van zijn commandant genegeerd.