434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte

Betrouwbare Bronnen

Hij ging lesgeven. Maar nu nog niet. Daarom krijgt vertrekkend premier Mark Rutte nu eerst zélf les in 'hoe word ik een goede secretaris-generaal van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie?' Vier van zijn voorgangers kunnen hem én ons heel veel leren over hoe de NAVO werkt, hoe niet en wat daarbij het geheim is van al 75 jaar succesvol bondgenootschap.

Jaap Jansen en PG Kroeger portretteren een excentrieke Brit, een Nederlander in ongekende crises, de langst dienende SG en zijn grote crises en een bijna vergeten Duitser waarvan we achteraf pas het visionair staatsmanschap inzien. Elk van hen kan ons én Rutte voor de NAVO in de geopolitiek van de 21e eeuw inspireren en soms ook waarschuwen.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Atlantische Commissie en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Deze aflevering bevat een advertentie van Podimo. Ga voor meer informatie naar podimo.com/nl/luisterbeter

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [e-mail] en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Nee, de NAVO had geen SG bij de start in 1949. Niet nodig, vonden de lidstaten. Opperbevelhebber Dwight 'Ike' Eisenhower deed politiek en strategie er gewoon bij. Maar hij werd in 1952 president en toen bedachten ze die civiele chef naast de militaire. Maar niemand wilde die baan.

Winston Churchill dwong zijn vriend en chef-staf Lord 'Pug' Ismay het te doen. Deze briljante, excentrieke militair en organisator maakte deze baan tot iets onmisbaars: "To keep the Soviets out, the Americans in and the Germans down."

De derde SG was de eerste Nederlander, Dirk Stikker. PG citeert enkele fascinerende momenten uit diens memoires - verplicht leesvoer voor Rutte!

Geen SG moest in de slechts drie jaar tussen 1961 en 1964 zulke existentiële crises zien te overleven. Berlijn, Cuba, Cyprus, De Gaulle, nucleaire strategie, wapenbeheersing en de 'Europese pijler' leverde bijna Wereldoorlog III op én een eerste uitzicht op ontspanning.

in 1971 kwam Joseph Luns en hij bleef nog langer dan Jens Stoltenberg! De rijzige, excentrieke diplomaat moest drie diepe crises overleven. Meteen al het rampzalige initiatief van Richard Nixon: 'The Year of Europe'. Alles ging fout, ook met Nixon zelf. Watergate maakte dat Luns een onmisbare stabiele factor werd totdat in 1980 Ronald Reagan president werd.

Tussendoor was Luns bijna in paniek over de dreigende communistische overname van Zuid Europa, vooral van zijn persoonlijke obsessie Portugal. Die crisis waaide snel over. Maar niet de noodzaak van een NAVO-antwoord op de herbewapening van de Sovjet Unie. Luns vertrok in 1984 nét voordat het Kremlin fundamenteel zou veranderen.

In die turbulentie trad in 1988 Manfred Wörner aan. Deze bijna vergeten vertrouweling van Helmut Kohl is een van de belangrijkste SG's in de historie. Hij hield de NAVO op koers terwijl de Muur viel, Michail Gorbatsjov ten onder ging, Oost-Europa bevrijd werd en Boris Jeltsin Rusland overnam.

De NAVO van nu met een eigentijdse, brede taak en met veel nieuwe leden uit het Oosten is het resultaat van Wörners strategische visie. Hij durfde visionaire stappen te zetten en bezocht al in juli 1990 als eerste NAVO-chef het Kremlin en de Doema. Hij wilde Rusland vreedzaam aan Europa koppelen en zo eigenlijk De Gaulles eigenzinnige visioen waarmaken.

Jaap en PG trekken lessen voor Rutte en voor ons. Over langetermijnvisie met nieuwe initiatieven, een scherp oog voor de loyaliteit vanuit Washington en soepele charme bij consistente hardnekkigheid.

***

Verder lezen

Dirk U. Stikker - Memoires (1966)

Albert Kersten - Luns, een politieke biografie (2010)

Peter Apps - Deterring armageddon, a biography of NATO (2024)

Ryan C. Hendrickson - Diplomacy and war at NATO, the Secretary General and Military Action after the Cold War (2006)

***

Verder kijken

Lord Ismay on the North Atlantic Council (1953)

Stikker press conference (6 May 1962)

Afscheid van mr. Joseph Luns (AVRO, 1984)

Manfred Wörner on new partnerships between East and West (20 December 1991)

***

Verder luisteren

430 - Zes markante Belgische premiers

413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO

404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed

361 - Vilnius, juli 2023: NAVO-top in het oog van de storm

348 – Oud-premier Natalia Gavrilița over Moldavië - het kleine, ook bedreigde buurland van Oekraïne

298 - De Cubacrisis, dertien dagen die de wereld schokten. En: de angst voor nucleaire catastrofe nu

279 - Jaap de Hoop Scheffer over Poetin, Oekraïne, de NAVO en de toekomst van de EU

272 - Dankzij Poetin: nu écht intensief debat over de toekomst van Europa

265 - Toetreding tot de NAVO, de reuzensprong van Finland

257 - Het machtige Rusland als mythe: hoe 'speciale militaire operaties' een fiasco werden

256 - Na de inval in Oekraïne: 'Nu serieus werk maken van Europese defensiesamenwerking'

236 – Václav Havel, de dissident die president werd

193 - Mark Rutte en de slijtage van zijn leiderschap

163 - De ondergang van de Sovjet-Unie: hoe een wereldmacht verdampte

61 - PG Kroeger over de val van de Berlijnse Muur

47 - Konrad Adenauer

31 - Jamie Shea, oud-woordvoerder van de NAVO

35 - Charles de Gaulle

22 - Jaap de Hoop Scheffer wil kernwapen onder F-35

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:38:44 – Deel 2

01:04:36 – Deel 3

01:49:31 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.